Met cultuur– en kunsteducatie streeft het onderwijs verschillende doelen na. Kunsteducatie kent een duidelijke ambachtelijk training naast het genieten van kunstbezoeken. Cultuureducatie beoogt kinderen en jongeren in te leiden in de hedendaagse cultuur. LuPe vraagt of het ietsje meer mag zijn en ze vooral ook zelf mogen spelen om zo de bronnen te verkennen en te ervaren waaruit cultuur voortkomt. Immers alle cultuur ontstaat in spel.

Cultuur in de spiegel

Dit schrijven is duidelijk in wetenschappelijke hoofden ontstaan en doet geen recht aan het kunst specifieke en ambachtelijke van kunstenaars in spé.  Cultuur in de spiegel nader bekeken .  Zijn publicatie dreigt een kind met een waterhoofd te leveren als theorie en het beschouwen van vormgegeven verbeelding de overhand krijgen. Alleen via het daadwerkelijk handelen, samenspelen en vormgeven op de spelvloer van iedere kunstdiscipline veroveren jongeren kunstzinnige kwaliteiten. Ze doorleven theorie en veroveren inzicht, waardoor ze er greep op krijgen, zelfs als ze het theoretisch niet begrijpen. Het gevaar van onze verbale wereld is dat we buiten de werkelijkheid gaan/blijven staan omdat we teveel geloven in het woord, de wetenschap. Fake news schudt ons wakker en roept op met al onze zintuigen waar te nemen en tot actie over te gaan.

Kunst en cultuur kennen beide vele definities.

Binnen het bestek van mijn publicaties houd ik het eenvoudig. Je kunt cultuur en kunst onderscheiden door  (menselijke) cultuur te benoemen als datgene wat is ingebed, geaccepteerd, gewaardeerd en waarvan iedereen kennis kan nemen. Soms is de waardering beperkt binnen de eigen subcultuur, soms wordt deze breed gedragen. Cultuur bestaat o.a. uit: gewoonten, gebruiken, tradities, materieel en immaterieel erfgoed. Kunst is datgene wat kunstenaars creëren en daarmee de samenleving aan de kaak stellen, charmeren, representeren of erop vooruitlopen. Presentaties, confrontaties beogen toeschouwers en beschouwers tot reflectie aan te zetten.

Cultuureducatie

Cultuureducatie is vrij breed en beslaat eigenlijk alle onderwijs, waarin we jongeren oriënteren in de samenleving. Volgens de actuele stand van zaken wordt er onder cultuureducatie echter alleen het cultureel erfgoed en de kunsten verstaan. Deze schijnen vooral door waarnemen, verbreden, analyseren en conceptualiseren verkend te moeten worden. Het al doende/ervarenderwijs rijker inzicht krijgen en genieten van spel – en werkvloer, stelt eerdere publicatie daaraan ondergeschikt. Dit is een schending van het kunst- eigene, dat een beroep doet op het EQ naast het IQ om zich verder te ontplooien. Cultuureducatie beoogt helaas met name: weten, waarderen, begrijpen en in context plaatsen.

Kunsteducatie

Kunsteducatie beoogt genieten, ervaren, zelf creëren en van binnenuit aanvoelen,  interpreteren. Zij erkent de driedeling: verbeelding (receptie) –  vormgeving ([re]produceren) – beschouwen (reflectie) en hanteert idealiter het spelkwintet. Voor optimale betrokkenheid en zingeving aan het eigen spel is het aanboren van eigen bronnen noodzakelijk (verbeelding, ervaringen) evenals het daadwerkelijk in beweging komen door hetgeen je beweegt of waardoor je bewogen bent geraakt. Intuïtief en impulsief spelen is herhaalbaar; spelers weten opnieuw de bronnen aan te boren. Het herhalen gebeurt weinig exact en dat hoeft veelal ook niet. Degene met wie een speler samenspeelt hanteert de kleine variaties veelal wel. Voor ontwikkeling in spelkwaliteit is afwisseling van (re)produceren, receptie en reflectie op het zelf gespeelde noodzakelijk.

Receptieve vorming

Begin daar waar begonnen moet worden. Voorstellingen enkel als uitstapje zien, is nog geen kunsteducatie. Receptieve vorming vraagt om een kunstzinnige, niet alleen om een analytische methodiek en didactiek van reflectie. Reflecteren doe je via woord of spel. Met het zelf laten presenteren, beoog je niet alleen actie op de spelvloer, ook bewust handelen vraagt om reflectie. Voor theaterbezoeken kom je dan ook tot: spelen – reflectie – receptie – reflectie – spelen.

Het beschouwen van kunstwerken vanuit het kunstkwintet

Aan de hand van het cultuurkwintet bespreek je kunstbezoeken, of laat je spelend de betekenis van een presentatie onderzoeken. Niet alleen van theatervoorstellingen, ook van andere podiumkunsten zoals muziek, dans en van beeldende kunst. Veelal is dit een proces van receptie en reflectie; wij geven tips om ook (re)productie in te zetten als vorm van reflecteren. De kunsten geven personages (wie), gebeurtenissen, gevoelens en feiten (wat), aspecten van tijd (wanneer), plaats en ruimte (waar) en intenties en motieven (waarom) vorm. Ieder doet dat op eigen wijze en niet altijd zijn alle vijf W’s vertegenwoordigd.  Muziek en dans uiten zich vaak abstract, theater is veelal concreet vormgegeven, beeldend hanteert zowel de abstracte als concrete vorm.
De verschillende kunstuitingen bespreek je vanuit de vijf kernkwaliteiten van kunst en cultuur.

Ubbergen, update winter 2021