Een avondje uit
“Op een zaterdagavond gaan jullie op stap. Twee van jullie stellen voor een band te bezoeken die enorm bekend is: de Dingo’s. Jullie hebben veel erover gehoord en hebben hoge verwachtingen. De band treedt op in een cultureel centrum, waar jullie op tijd naartoe gaan. De band komt het podium op en tientallen meisjes beginnen hard te gillen. Dit moet wel fantastisch worden! Maar als de band de eerste noot aanslaat, komt een aantal relschoppers de zaak verzieken, dit is vreselijk. Dit valt vies tegen, dat kaartje kost wel dertig euro! Jullie worden razend kwaad en enkelen willen de raddraaiers naar buiten lokken, om het concert door te laten gaan; de anderen willen niet vechten, maar blijven. Hoe lossen jullie dit op?” Sub groepjes van vier of vijf jongeren spelen de situatie uit naar eigen inzicht.
Burenruzie
A verwijt B dat zij/hij een verkeerde gewoonte heeft, waaraan A zich zeer ergert. B is zich van geen kwaad bewust en begrijpt totaal de reactie van A niet. A laat B ervaren wat diens handelen voor effect heeft voor A. Langzamerhand dringt bij B door dat haar/zijn daden consequenties voor anderen hebben. B blijft echter stoïcijns doorgaan op eigen terrein. Laat ieder duo gelijktijdig dit dilemma verkennen via onderstaande opdracht.
Ieder verzint een rol waar vanuit deze burenruzie wordt aangepakt, het kunnen twee oma’s, opa’s , vader, moeders, pubers, kinderen zijn, ze zijn min of meer van dezelfde leeftijd. Ze maken hun rol concreet met roleigenschappen als ruzie zoekend, verzoenend, assertief, begrijpend en verwijtend, grenzen stellend, opvliegend en vergevingsgezind etc. Laat het aan de jongeren zelf over. Ze maken de ruzie concreet: wat doet A echt en wat interpreteert B, wat zijn ze aanvankelijk aan het doen als het gesprek start, gaat ze daar mee door (bijvoorbeeld : even in de pan roeren, een onkruidje wegtrekken, de verfkwast schoonmaken om zich bedenktijd te geven) of staan ze tegenover elkaar?. Tijdens het spel verassen beide spelers elkaar met een variatie aan emotionele reacties, waarop de ander adequaat probeert te reageren.
We hebben weliswaar geen schuld aan wat ons is overkomen, maar hoe we erover denken
valt wel binnen onze eigen verantwoordelijkheid. [blz 51]*
Rechtbankspel
A stapt naar de rechter en haar advocaat probeert geduldig de rechter en B te overtuigen van wat B doet en hoe dit ten koste gaat van A. De advocaat van B probeert de acties anders te interpreteren. Tot slot moet de rechter een oordeel uitspreken, waarna A en B het laatste woord krijgen.
Spel in sub groepjes van vier of in een grote groep met een publieke tribune die per uitzondering wel mag interrumperen als de bode (de docent) daartoe gelegenheid geeft.
Rollen: A en B, Rechter, Advocaat van A eventueel een betrokkene buur, familielid als getuige.
Woonwijkvergadering
Alle bewoners van de wijk zijn vanavond samen gekomen om samen een lijst op te stellen van een voor hen ideale samenleving. Wensen bijvoorbeeld als: iedereen rijdt voortaan links op de weg, komt vroeg uit de veren, trekt thuis de schoenen uit, etc. Ieder verzint enkele gewenste gedragingen en licht de waarde ervan toe. Natuurlijk zijn andere een andere mening toegedaan. Men discussieert hierover onderling o.l.v. de wijkvoorzitter totdat er een lijst van minstens 3 gedragsveranderingen is opgesteld, waarmee ieder akkoord gaat.
Heropvoeding
In verschillende woningen start nu een heropvoeding cursus, de misverstanden zijn niet van de lucht: hoe is het nu precies bedoeld? Voortdurend vergeet men een nieuwe regel en krijgt men averechtse reacties. Langzamerhand slijten bij velen de nieuwe gewoonten in. Op een dag gaat het echter rommelen bij sommige buurtbewoners: De opstand van de marionetten
Ik weet waarom gekooide vogels zingen
We misleiden onszelf met verhalen over de werkelijkheid,
en verwarren die verhalen met de werkelijkheid zelf. [blz 163]*
Ontwerp een lied waarin je een werkelijke situatie van een eigen waarheid voorziet.
Resetten ofwel hersens spoelen
Onze geest is een weerspiegeling van de gedachten die we denken,
want de ziel wordt geschilderd door de kleur van onze gedachten.
Drenk haar dan in verstandige gedachten. [blz 153: Marcus Aurelius] *
De een begint een verhaal te vertellen en geeft daarin duidelijk eigen kleuring aan gebeurtenissen. De compagnon die het ook allemaal meemaakte vertelt het verhaal verder, maar geeft een totaal andere interpretatie aan dezelfde gebeurtenissen. De twee raken erover in gesprek en komen samen tot een compromis over de betekenis van de gebeurtenis. Laat ieder in tweetallen hiermee experimenteren en laat vervolgens enkele vrijwilligers dit aan de hele groep presenteren.
Meten is weten
Geef mij de kalmte die dingen te aanvaarden die ik niet kan veranderen,
de moed om de dingen te veranderen die ik kan veranderen
en de wijsheid het verschil tussen beide te kennen. [blz 47] *
Als groep verzamel je feiten die onomstotelijk zo zijn en situaties die te beïnvloeden zijn. Nu wordt ieder een schatkaart ontwerper: een landkaart met symbolisch weergave van dier, steen, wolk, grenslijn, oerwoud, berg, rivier, eb/vloedlijn, asfaltweg, dorp, fabriek. En ergens een verborgen schat. Wie speelt als eerste de eigen landkaart uit? Deze licht haar/zijn schatkaart toe aan de anderen. Deze eerste ontwerper vertelt hoe een route door het landschap kan verlopen, welke obstakels te overwinnen zijn, welke te hanteren. Z/hij houdt alle concrete feiten/situaties, die in de symbolen verborgen liggen, voor zichzelf. (Bijvoorbeeld een vreselijk onweer, een sluipende leeuw, de drinkwater fles barst etc.) De vertaling komt aan het licht op het moment dat een reiziger of een groep reizigers eraan komt en de kaartontwerper als verteller benoemt wat er daar ter plekke gebeurt.
Stoelendans: vanuit een ander zitpunt een ander standpunt
Tussen prikkel en reactie is een lege ruimte en in die ruimte liggen onze vrijheid en kracht. [blz 47]*
Er staan zes stoelen in een kring die allen door een andere rol [status, belang, leeftijd, karakter, beroep] worden bezet. De zes stoelen bekennen allemaal een andere kleur en dat is te zien aan de soort stoel of een zichtbaar kenmerk dat aan ieder gegeven wordt. Bijv. zes verschillende kussens die erop gebonden zijn of een kleurlint om de rugleuning.
Brainstormen
Brainstorm eerst met de groep over interessante rollen, mensen wiens standpunt nogal eens domineert boven de zwijgende en morrende minderheid. Bepaal met hen welke situaties hen uitdagen om van verschillende zijden te worden belicht. Vermijd de eerste keren beladen rollen en kwesties totdat de groep het spel echt begrijpt en de spelregels in acht neemt. Baken de gekozen kwestie duidelijk af tot een helder en te spelen geheel, dat jij als voorzitter onder woorden brengt tijdens de opening van het stoelendans gesprek. Jij als voorzitter stelt je zo lang mogelijk neutraal op om ieder alle ruimte te geven zich een mening te vormen.
Vergaderen
De eerste zes vrijwilligers gaan zitten op een van de stoelen en geven hun mening over de kwestie. Nadat ieder het eigen standpunt duidelijk heeft gemaakt, start de muziek en speelt men stoelendans, waarbij nu geen stoel verdwijnt, maar ieder wel op een andere stoel gaat zitten en daarmee in een andere rol terecht komt. De bespreking gaat voort, ieder vult het eerdere standpunt aan of nuanceert het. Weer klinkt de muziek en herhaalt zich de stoelendans. Na de derde ronde besluit de voorzitter, dat de kwestie uitvoerend is besproken en men tot stemming, samenvatting of actie kan overgaan.
Beladen onderwerpen.
Schat in of de speelveld spelregels tijdens eerdere ‘dansen’ voldoende erkenning hebben gekregen: de beschermende roljas voor degene die discutabele meningen inbrengt en een spelwerkelijkheid waarin rollen standpunten onderzoeken. Ieder moment kan een speler van de stoel opstaan en de rol stoel even ‘schoonpoetsen’ daarmee zeggend dat het voorafgaande niet gezegd is. Ook de docent in rol kan als schoonmaker (trek even echt een werkjas aan) een stoel op zijn kop zetten en daarmee een break out voor ieder creëren om de gemoederen te bedaren. Afhankelijk van de oogst kan dit spel vaker gespeeld worden.
* Filosofie van het leven en andere gevaarlijke situaties van Jules Evans
Ubbergen, update winter 2021